Posts

કરીયાવર - ઝવેરચંદભાઈ મેઘાણી

" કરીયાવર " - ઝવેરચંદભાઈ મેઘાણી છાંડ્યું ને ચાકળા-ચંદરવા કોના સારુ રાખી જા છ, બેટા હીરબાઇ ? બધુંય ઉતારીને તારા ઘર ભેળું કરી દે, બાપ!" "ના, બાપુ, ભીંત્યું અડવી ન કરાય." "અરે, બેટા, હવે વળી મારે ભીંત્યું અડવી શું ને ભરી શું? ઉતારી લે, બાઇ ! એકેએક ચીજ ઉતારી લે, મેંથી એ નહિ જોયું જાય, બેટા ! મને એ માંડ્ય ચાંડ્ય કરનારી સાંભરશે ને ઠાલું મારું મન બળશે." નિસરણી માંડીને દીકરી દીવાલો ઉપરથી શણગાર ઉતારી રહી છે, અને બુઢ્ઢો બાપ એને ઘરની તમામ શોભા સંપત્તિ કરિયાવરમાં લઈ જવા આગ્રહ કરે છે, માનું ઘણાં વર્ષથી અવસાન થયું છે, સાત ખોટની એક જ દીકરી હીરબાઇને ઉછેરી ઉછેરી બાપે આજ અઢાર વર્ષની ઉંમરે એને પરણાવી છે. આજ ભાણેજ (જમાઇ) તેડવા આવેલા હોવાથી બાપ દીકરીને દાયજો દેવા લાગ્યો છે. બેડાં, ત્રાંબાકૂંડીઓ, ડબરાં, ગાદલાં, ગોદડાં, ધડકીઓ, તોરણ, ચાકળા, ચંદરવા, સોનારૂપાના દાગીના-જે કાંઇ પિતાના ભર્યા ભાદર્યા ઘરમાં હતું તે તમામ પિતા દીકરીને આગ્રહ કરે છે. ગાડાં ને ગાડાં ભરાઇ રહ્યા છે. "હાઉં બાપુ! હવે બસ કરી જાઓ." હીરબાઇએ આડા હાથ દીધા. "પણ હું મેલું કોના સાટુ !! બ

મરદ ના દુહા

                    રણશીંગા વાગે સુતા જાગે કાયર ભાગે કામ પડે,                     ધગ ધગતી ધરતી ફોજુ ફરતી વિનાશ કરતી તેગ વડે,                     જનનીના જાયા કવિએ ગાયા લોક વિરલા કોક જડે,                     મેદાને મરવા અવસર વરવા મરદ કસુંબલ રંગ ચડે–                     જીય મરદ કસુંબલ રંગ ચડે                     ધગધગતી ધારા, તોય બહારા, પાકે બહારા પોબારા,                     ધરતી ગાજે, કાયર ભાગે, હાંકે દેતા, હોંકારા,                     જનનીના જાયા કવિએ ગાયા લોક વિરલા કો’ક જડે,                     મેદાને મરવા, અવસર વરવા, મરદ કસુંબલ રંગ ચડે.                     જીય મરદ કસુંબલ રંગ ચડે                     રક્ત ટપકતી સો સો ઝોળી સમરાંગણથી આવે,                     કેસરવરણી સમરસેવિકા કોમલ સેજ બિછાવે;                     ઘાયલ મરતાં મરતાં રે! માતની આઝાદી ગાવે.                     કોની વનિતા, કોની માતા, ભગિનીઓ ટોળે વળતી,                     શોણિતભીના પતિ-સુત-વીરની રણશૈયા પર લળતી;                     મુખથી ખમ્મા ખમ્મા કરતી માથે કર મીઠો ધરતી.                     ….. …                     એવી કોઇ પ

રાનવઘણ

Image
“લે આયરાણી,તારી છાતીને માથે બે ધાવે છે એમાં આ ત્રીજાનો મારગ કર.” એમ બોલતો આલિદર ગામનો આહીર દેવાયત બોદડ પોતાને ઓરડે દાખલ થયો અને એક્કેક થાનોલે અક્કેક બાળકને ધવરાવતી બોદડની ઘરવાળીએ પોતાની છાતી ઉપર છેડો ઢાંક્યો.ધણીના હાથમાં પાંભરીએ વીંટેલ નવા બાળકને એ નીરખી રહી પોતાના હૈયા ઉપર પારકાને ધવરાવવાનું કહેતાં સાંભળીને એને અચંબો થયો.એણે પૂછ્યું, “કોણ આ ?” ઉપરકો ટ - જુનાગઢ આયર ઢૂંકડો આવ્યો.નાક ઉપર આંગળી મૂકીને કાનમાં કહ્યું,“મોદળનો રા’-જૂનાણાનો ધણી.” “આંહીં ક્યાંથી ?”“એ…. જૂનાગઢનો રાજપલટો થયો.ગુજરાતમાંથી સોળંકીનાં કટક ઊતર્યાં. ને તે દી’ સોળંકીની રાણિયું જાત્રાએ આવેલી તેને દાણ લીધા વિના રા’ડિયાસે દામેકુંડ ના’વા નો’તી દીધી ખરી ને, અપમાન કરીને પાછી કાઢી’તી ને. તેનું વેર આળ્યું આજ ગુજરાતના સોળંકીઓએ. રાજા દુર્લભસેનનાં દળકટકે વાણિયાના વેશ કાઢીને જાત્રાળુના સંઘ તરીકે ઉપરકોટ હાથ કરી લીધો. પછી રા’ને રસાલા સોતો જમવા નોતર્યો.હથિયાર-પડિયાર ડેલીએ મેલાવી દીધાં.પછે પંગતમાં જમવા બેસાડીને દગાથી કતલ કર્યો. વણથળી અને જૂનોગઢ, બેય જીતી લીધાં.” “આ ફૂલ ક્યાંથી બચી નીકળ્યું ?” દીકરા-દીકરીને ઘૂંટડે ઘ

લોકગીત

Image
આપણા મલક ના લોકો દ્રારા ગવાયેલુ લોકગીત....જેની માલીપા હાલાર વઢીયાર પાંચાળ નુ વર્ણન હે.... ચાંદો ઊગ્યો ચોકમાં, ઘાયલ! ચાંદો ઊગ્યો ચોકમાં, એ લેરીડા! હરણ્યું આથમી રે હાલાર શે’રમાં, અરજણિયા! ઝાંપે તારી ઝૂંપડી, ઘાયલ! રે ઝાંપે તારી ઝૂંપડી, એ લેરીડા! આવતાં જાતાનો નેડો લાગ્યો રે, અરજણિયા! ભેંસુ તારી ભાલમાં, ઘાયલ! રે ભેંસુ તારી ભાલમાં, એ લેરીડા! પાડરું પાંચાળમાં ઝોલા ખાય રે, અરજણિયા! ગાયું તારી ગોંદરે, ઘાયલ! ગાયું તારી ગોંદરે, એ લેરીડા! વાછરું વઢિયારમાં જોલા ખાય રે, અરજણિયા! પાવો વગાડ્ય મા, ઘાયલ! રે પાવો વગાડ્ય મા, એ લેરીડા! પાવો રે પરણેતર ઘરમાં સાંભળે રે,અરજણિયા! ચીતું રે લગાડ્ય મા, ઘાયલ! ચીતું લગાડ્ય મા, એ લેરીડા! ચીતું સાસુડી ઘરમાં સાંભળે રે, અરજણિયા! બખિયાળું (તારું) કડીઉં, ઘાયલ! રે બખિયાળું કડીઉં, એ લેરીડા! તેદુંનો છાંડેલ અમારું ફળિયું રે, અરજણિયા! ખંભે તારે ખેસડો, ઘાયલ! રે ખંભે તારે ખેસડો, એ લેરીડા! તેદુંનો છાંડેલ અમારો નેસડો રે, અરજણિયા! રૂપાળીને મોઇશ મા, ઘાયલ! રે રૂપાળીને મોઇશમા, એ લેરીડા! રૂપાળી બાવડાં બંઘાવશે રે,અરજણિયા! કુંવારીને મોઇશ મા ઘાયલ! કુંવારીને મોઇશ મા, એ

કોલેજ પછીના દિવસો

Image
                                કોલેજ કાળ અટલે એવો કાળ કે જેમાં યુવાની ઝળકતી હોય અને સાદાઈ માથી એ યુવાન ફેશન અને થોડા વ્યસન તરફ વળતો આ કાળ કે જેમાં મુક્ત પણે જીવી શકો કોઈપણ જાત ની ટકોર વિના અંગ્રેજી માં કહીયે તો life of freedom પણ આ સમય પછી જે સૌથી અઘરો સમય છે એ છે કોલેજ પછીના દિવસો...મે પણ મારી કોલેજ ની જિંદગી ભાવનગર પાસે સિદસર ગામમાં (ભાવનગર થી 5km દૂર) શાંતિલાલ શાહ એન્જીનિયરીંગ કોલેજ માં ને સિદસર ગામ માં ચાર વર્ષ પૂરા કર્યા.ભણતા હોય ત્યાં સુધી મોજ થી ફરતા હોય છે હેય ને મોડા મોડા ઉઠતાં ,માંડ માંડ કરીને ખાલી હાજરી પુરાવા માટે કોલેજ જતાં બાકી લેક્ચર માં તો હરામ જો કઈ ખબર પડે તો બધુ ઉપર થી જાય ને કોલેજ ની કેન્ટીન પાસે તો બિસ્ટોલ ના તો ઠૂઠે ઠૂઠા નો ઉકરડો હોય એમ પડ્યા હોય.રાતે મોડે મોડે સુધી ચા ના ગલ્લે ટહેલતા ને ગપ્પાં મારતા ને ઘરે થી પૈસા આવતા એતો હોટેલ માં જમવા માં અને ફિલ્મ જોવા માં જ એકાદ અઠવાડીયા માં વાપરી નાખતા અને પછી નામું રાખતા અને નામા ઉપર જ હાલે રાખતું આપડું ગાડું અને પૈસા ની તો ખોટ બહુ પડતી હતી હજી હમણાં જ થોડાક ટાઈમ પેલા જ મારૂ નામું ભર્યું માંડ માંડ પૂરું થયું .ફુલ

વાહ દલવાડી વાહ

ભોળા જેની ભાવના, ભલમનશાહીના ભારા અભિમાન ઉરમાં નહીં ,સૌના બને સતવારા જીભથી આખું જગત જીત્યું, કર્મ થકી કિરતારા વેરીને પણ વસમી વેળા સાથ આપે સતવારા શંકર કેરા સેવક સાચા ,પ્રેમમંત્ર પઢ્નારા મીઠપ માના દૂધમાં પીધી ,વાણી એ વદનારા પરમાર્થમાં પગલાં ભરતા ,મુખ કરે મલકારા મરે પણ એ સત ના મૂકે ,નામ એનું સતવારા મહેનત ગણતાં સગી જનેતા, પરસેવો પાડનારા સદા સંતોષી આતમ એનો ,થોડે ઘણું માનનારા અનીતિને અળગી મૂકી ,નીતિ એ ડગ ભરનારા માયાળુને મનના મોટા ,નામ એનું સતવારા ગંગા વહેતી ધર્મ કાર્યની ,ધામ ચારે ફરનારા આનંદ ઉત્સવ હોય હમેશા જમાડી ને જમનારા કથા કીર્તન દેવ મંદિરે હરી ભજન કરનારા " જીગા " નિરખીલે નારાયણ ને ,નામ એનું સતવારા

ભજન ની તાકાત કેટલી હોય એનો એક પ્રસંગ

Image
                               ભજન માં કેટલી તાકાત નામ માં કેટલી તાકાત છે એનો એક પ્રસંગ છે જાજા વર્ષો પેલા ની વાત નથી ખાલી 80 વર્ષ પેલા ની જ વાત છે .ધ્રાગ્ધ્રા ના  સ્ટેટ સર અજીતસિંહ નામ રાજકુમાર કોલેજ માં કોલેજ પૂરી કર્યા પસી રાજ તિલક થયું રાજા બન્યા છતાં એમને રાજા નો પોશાક નતો પેહરયો માત્ર ને માત્ર  મિલીટરી ના જ કપડાં પેહરતા અને આટલા બધા રાજા રજવાડા થઈ ગ્યા પણ એમાં જો નામાંધારી રાજા માં નામ લો તો હાક એવિ પડે એવિ એની હાક પણ નામ સમરણ માં કેટલી તાકાત છે અને ભજન ની કેટલી તાકાત એનો આ જીવતો દાખલો છે એક તો આવું જેનું નામ હોય દાખલા તરીકે કોઈ પોલિસ સ્ટેશન ના ફોજદાર નામાધારી હોય તો એની જેલ કેવી હસે એની જેલ માથી જાતા પેલા વિચાર કરવો પડે આ નકામી ખેહી લેસે ...                આવી જેની હાક અને એની જેલ અને એની જેલ માં પોલિસ તરીકે એક જણ નૌકરી કરતો નામ દેસળ ત્રણ રૂપિયા પગાર, હવે ઇ ત્રણ રૂપિયા માં વ્યવહાર હકારવાનું ,ઘર હકારવાનું એમાં નૌકરી કરવાની ઇ પણ કડે મકોડે અને એમાંથી સમય મળે તો હરી ભજન કરવાનું. ફલાણી જગ્યા ભજન સે અને રાત નો ફેરો નથી તો તો એ જાય પણ રાત ની નૌકરી હોય અને એમાય ભજન હોય અટલે દેશળ ન